عفونت دستگاه تنفسی به هر عفونتی در دستگاه تنفسی اشاره دارد. عفونتی از این نوع غالباً به دو دستهٔ عفونت دستگاه تنفسی تحتانی و عفونت دستگاه تنفسی فوقانی تقسیم می‌شود. عفونت دستگاه تنفسی تحتانی مانند سینه‌پهلو غالباً خیلی جدی‌تر از عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی‌ست.
ارتباط عفونتهای دستگاه تنفسی و فصل سرما
در پاسخ به این سوال که چرا سرماخوردگی و عفونتهای ویروسی را بیشتر در فصول سرما تجربه می‌کنیم؟ می‌توان گفت: ارتباط مستقیمی بین تماس افراد با سرما و عفونتهای دستگاه تنفسی وجود ندارد. اینکه عفونتهای دستگاه تنفسی در فصول سرد سال مثل پاییز و زمستان بیشتر مشاهده می‌شود، به این دلیل است که در فصول سرد تهویه مناسب در منازل، مدارس و اداره‌ها کم شده، همچنین در نیمکره شمالی زمین، شروع فصل سرد سال با بازگشایی مدارس همزمان است و باتوجه به اینکه بچه‌ها ناقل بسیار خوبی برای پخش میکروب‌های حاد تنفسی هستند انتقال عوامل میکروبی بیشتر اتفاق می‌افتد.
عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی مثل سرماخوردگی و آنفلوآنزا با تغییری که در مکانیسم‌های دفاعی دستگاه تنفسی ایجاد می‌کنند شانس عفونتهای ثانویه باکتریایی را زیاد می‌کنند، بنابراین فردی که پس از سرماخوردگی دچار سینوزیت‌های باکتریایی یا مبتلا به عفونتهای باکتریایی می‌شود؛عجیب نیست. عفونتهای باکتریایی ثانویه یکی از دلایل مرگ و میر بسیار زیاد در بیماران مبتلا به آنفلوآنزا در این فصول است.
در کشورهایی که واکسیناسیون مرتبی برای آنفلوانزا و ذات‌الریه دارند، شانس ابتلا به عفونتهای تنفسی در بین مردم آن کشورها کمتر است، متاسفانه در کشور ما این مهم هنوز اجباری نیست. لذا شیوع بیماری عفونت دستگاه تنفسی در کشور ما بیشتر از برخی از کشورهاست.
راه‌های پیشگیری از بیماری‌های عفونت تنفسی
برای کاهش بیماری‌هایی که افراد ازطریق استنشاق به آن مبتلا می‌شوند، باید تماس افراد مبتلا به بیماری‌های عفونتهای دستگاه تنفسی را با افراد دیگر و خصوصاً افرادی که سیستم دفاعی بدن آنها مشکل دارد، کم کنیم. همچنین افراد مبتلا به بیماری‌های عفونت دستگاه تنفسی در مکان‌های شلوغ و عمومی کمتر حضور یابند.
افراد مبتلا به این بیماری هنگام عطسه کردن با دستمال جلوی دهان خود را بگیرند یا در داخل آستین خود عطسه کنند، زیرا ویروس‌ها در فضای خشک و در مجاورت با آفتاب سریع از بین می‌روند، همچنین افرادی که میزبان عفونت‌ها هستند مرتبا دستان خود را بشویند و فاصله خود را حداقل یک متر با بیماران حفظ کنند.
کسانی که شانس ابتلا به بیماری تنفسی در آنها زیاد است یا خطرعوارض عفونت تنفسی در آنها زیاد است، باید بهداشت دهان و دندان خود را سالم نگهدارند، در گذشته اذعان می‌شد که افراد مبتلا به برونشیت باید دندان‌های خود را بکشند تا میزان ابتلا به عفونتهای تنفسی آن به حداقل برسد، به این دلیل بود که میکروب‌ها در داخل پلاک‌های دندان رشد پیدا می‌کردند و احتمال ورود آنها به دستگاه تنفسی بیشترمی‌شد، اما در حال حاضر چنین توصیه‌ای به افراد نمی‌کنیم، ولی تأکید زیاد به رعایت بهداشت دهان و دندان داریم.
افراد پرخطر باید واکسن آنفلوانزا به‌صورت سالیانه دریافت کنند، زیرا ویروس آنفلوانزا می‌تواند تغییرات جزیی در آنتی‌ژن‌های خود ایجاد کند، لذا افراد باید واکسن آنفلوانزا را هر سال بزنند، شایان ذکر است که دریافت واکسن در سال‌های گذشته ایمنی در سال بعدی ایجاد نمی‌کند. افرادی که واکسن آنفلوانزا دریافت کرده‌اند 100 درصد در برابر بیماری ایمن نمی‌شوند و باید نکات ایمنی را همواره رعایت کنند، واکسن آنفلوانزا فقط حاوی انواعی از ویروس آنفلوانزا است، بنابراین از ابتلا به سرماخوردگی جلوگیری نمی‌کند و باید مراقبت‌های لازم را انجام دهند؛ هرچند که برخی از سرماخوردگی‌ها بر اثر ویروس آنفلوانزا ایجاد می‌شوند. لذا ممکن است شانس ابتلا به سرماخوردگی را کمتر کند، ولی از بین نمی‌برد.
افرادی که دچار نارسایی کلیه، دیابت، نارسایی قلبی، ریوی، آسم، کم‌خونی بوده یا فاقد طحال هستند، علاوه بر‌آنکه واکسن آنفلوانزا را به‌صورت سالیانه دریافت می‌کنند، باید واکسن تهیه شده برضد شایع‌ترین میکروب ایجاد کننده ذات‌الریه به نام پنوموکوک را نیز دریافت کنند که تزریق این واکسن بستگی به شرایط افراد دارد که برخی 5 سال یکبار و برخی فقط یک بار در طول زندگی خود باید این واکسن را دریافت کنند.
درمان
عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی اغلب خود محدود شونده هستند و فقط درمان باید یک درمان علامتی باشد؛ استفاده از آنتی بیوتیک‌ها در درمان عفونتهای تنفسی فوقانی اغلب جایی ندارد. باید تب این بیماران کنترل شود و مایعات فراوان مصرف کنند، اما درصورتی که بیمار به درمان پاسخ نداده و ترشحات کاملاً چرکی دارد یا دچار علایمی است که احتمال ابتلا به عفونتهای ثانوی باکتریایی را بیشتر می‌کند، لازم است براساس نظر پزشک از آنتی‌بیوتیک استفاده شود.
درصورتی‌که در 8 ساعت اول عفونتهای دستگاه تنفسی تحتانی یا ذات‌الریه بیمار به‌خوبی تشخیص داده نشود و آنتی‌بیوتیک مناسب برای فرد تجویز نشود، شانس ایجاد عوارض و مرگ و میر بسیار بیشتر می‌شود، بنابراین اگر فرد از روز نخست خلط چرکی، درد قفسه سینه، تب بالا یا حتی خلط خونی دارد، بهتر است که بلافاصله به پزشک مراجعه کند و آنتی بیوتیک مناسب دریافت کند.